Świdnik - rewitalizacja.e-swidnik.pl

MIASTO ŚWIDNIK – HISTORIA

Prawa miejskie Świdnik uzyskał w 1954 r. Miasto jest szerzej znane z wytwórni śmigłowców WSK PZL-Świdnik, produkującej m.in. śmigłowce PZL W-3 Sokół, Anakonda oraz SW-4, a w przeszłości także Mi-1 (dawniej zwany SM-1) i motocykle WSK. Obecnie miasto jest również znane z kolonii susłów perełkowanych, będących gatunkiem zagrożonym i pod ochroną. Z tego powodu obszar lotniska, na którym susły się osiedliły, został zgłoszony do programu Natura 2000 w celu ochrony gatunku.

Pierwsze wzmianki o Świdniku pochodzą z 1392 r., kiedy w źródłach pojawia się nazwa Świdnika Wielkiego (Maior Świdnik bądź Magna Swydnyk). W tym roku król Władysław II Jagiełło nadał sołectwo królewskie Piotrowi z Moszny, zaś wieś została ulokowana na prawie niemieckim. W latach 1393-1421 pojawia się nazwa Świdnika Małego (Świdnik Minor), który w 1442 r. został przez Władysława III Warneńczyka zapisany czterem braciom z Hadynowa (Podlasie). W 1450 r. pojawia się nazwa kolejnej wsi – Świdniczek. W 1795 r. wsie o wspólnej nazwie Świdnik zostają włączone do zaboru austriackiego. Następnie w 1809 r. zostają przyłączone do Księstwa Warszawskiego, jednak od 1815 r. znajdują się w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski).

Pierwszą kolej poprowadzono przez Świdnik w 1877 r., wraz z budową Kolei Nadwiślańskiej. Na przełomie XIX i XX wieku zauważono w Świdniku specyficzny mikroklimat, który sprzyjał wypoczynkowi i pomagał w leczeniu reumatyzmu. Dlatego też w pobliskiej wsi Adampol, przy stacji kolejowej Świdnik (tzw. stara stacja, obecnie nieczynna), powstało letnisko i uzdrowisko, które później – w wyniku inwestycji lotniczych i II wojny światowej – przestało istnieć. Z powodu widma nadciągającej II wojny światowej w 1935 r. rozpoczęto budowę lotniska w Świdniku, którą ukończono w 1937 r. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto przy lotnisku budowę szkoły Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, która miała szkolić pilotów. Uroczyste otwarcie Cywilnej Szkoły Pilotów L.O.P.P. im. Marszałka Śmigłego-Rydza nastąpiło 4 czerwca 1939 r. Wydarzenie to zadecydowało o lotniczym charakterze przyszłego miasta. Lotnisko i szkoła pilotów zostały jednak już 2 września 1939 r. zbombardowane przez Niemców, którym później, podczas wojny, służyły do celów wojskowych. Tuż przed wkroczeniem oddziałów radzieckich do Lublina i Świdnika w lipcu 1944 r. Niemcy zdążyli zniszczyć lotnisko.

Po wojnie, w 1949 r., rozpoczęto wyrąb lasu pod budowę Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego o profilu lotniczym (budowa ruszyła rok później). Wytwórnia została otwarta w 1951 r. Pierwsi pracownicy mieszkali w barakach w obecnym przyzakładowym parku i na Franciszkowie.

W 1951 r. stanęły pierwsze bloki mieszkalne przy ulicach Świerczewskiego i Sławińskiego (obecnie Okulickiego i Niepodległości). Osiedle rozwijało się na tyle szybko, że 7 października 1954 r. wydano rozporządzenie w sprawie nadania mu oraz Adampolowi statusu miasta. Rozporządzenie to weszło w życie 13 listopada 1954 r., nazwę miasta ustalono na Świdnik. Miasto liczyło wtedy 7 tys. mieszkańców. Możliwość pracy w nowym zakładzie sprawiała, że do Świdnika przyjeżdżało wielu ludzi, a miasto rozwijało się bardzo szybko. Świdnik należy uznać za miasto planowane (nie zaś naturalne), które z założenia miało być miastem typowo socjalistycznym.

Świdnik zaczął się rozwijać w kierunku południowym i wschodnim. W latach 50., 60. i 70. powstawały nowe osiedla: Racławickie, Kopernika, Kościuszki, a także dalsze: Sławińskiego-Wschód (obecnie Wschód), Lotnicze, Brzeziny, jak również osiedla domków jednorodzinnych: Radość, Żwirki i Wigury, oraz Olimpijczyków (obecnie Kusocińskiego). Także Adampol był coraz bardziej intensywnie zabudowywany. Wraz z przestrzennym rozwojem oddawano do użytku kolejne instytucje: szkoły, przychodnie, szpital, kino, natomiast pierwszy kościół wybudowano w 1977 r. (po 20 latach odkąd zaczęto zbierać podpisy domagając się jego budowy).

W 1960 r. liczba mieszkańców wynosiła 11 tys., zaś w 1970 r. już 20 tys.

8 lipca 1980 r. w WSK PZL Świdnik wybuchł strajk określany mianem Świdnickiego Lipca, który tym samym rozpoczął Lubelski Lipiec '80, a następnie Sierpień '80. Wydarzenia te doprowadziły do powstania NSZZ „Solidarność". Strajk z lipca 1980 r. wywołał również wiele innych strajków w regionie, natomiast na WSK i w innych zakładach regionu zaczęły powstawać komitety założycielskie. 13 grudnia 1981 r. wprowadzono stan wojenny i doszło do pacyfikacji zakładu WSK Świdnik. Wielu działaczy „Solidarności" aresztowano i internowano, dlatego też związek zszedł do działalności podziemnej. Również sami mieszkańcy miasta protestowali przeciw wprowadzeniu stanu wojennego. 13 dnia każdego miesiąca wielu mieszkańców zapalało świece w oknach swoich mieszkań. Ponadto protestem były tzw. Świdnickie Spacery, czyli masowe wychodzenie świdniczan na spacer w porze nadawania dziennika. Spowodowało to wprowadzenie przez milicję wcześniejszej niż normalnie godziny policyjnej oraz liczne represje. Komisja Krajowa „Solidarność" w 1982 r. nagrodziła społeczność Świdnika za tę postawę.

Po transformacji ustrojowej w 1989 r. Świdnik rozbudował się o kilka nowych osiedli. Pod koniec lat 90. oddano do użytku osiedle Słoneczne, natomiast po 2000 r. – osiedle Brzeziny-Kalina, oraz część osiedla Polesie.

W Świdniku wśród zabytków znajdujących się na osiedlu Adampol należy wymienić:

•  zespół starego dworca kolejowego Świdnik (tzw. stara stacja) z lat 1905-1914, obecnie nieczynny i zaadaptowany na mieszkanie. W skład zespołu wchodzi dworzec i dom zawiadowcy, zbudowane z czerwonej szamotowej cegły
•  drewniana willa Bożenna z roku 1910 (ul. Wojska Polskiego 36)
•  drewniana willa Grażyna z lat 1915-1917 (ul. Kruczkowskiego 40).

Przy rondzie Świdnickiego Lipca '80 (głównym rondzie miasta), na środku Al. Lotników Polskich, znajduje się ustawiony na żelaznym stelażu śmigłowiec SM-1, stanowiący symbol i wizytówkę Świdnika. Centralnym punktem miasta jest plac Konstytucji 3 Maja (potocznie zwany placem Bolka i Lolka – od pomnika, na którym znajduje się rzeźba dwóch żołnierzy). Plac znajduje się w południowo-wschodnim rogu skrzyżowania ulic Niepodległości i kard. Wyszyńskiego. Na placu znajdują się: Pomnik ku Chwale Żołnierza Polskiego, zegar miejski, pomnik Konstytucji 3 Maja oraz Pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej.

Po przeciwnej stronie skrzyżowania ulic Niepodległości i kard. Wyszyńskiego znajduje się niewielki plac, na którym ustawiona jest miejska fontanna. Przy placu ustawiony jest również głaz z tabliczką upamiętniającą tzw. świdnickie spacery. Na końcu Al. Lotników Polskich, przy bramie zakładu PZL Świdnik, postawiony jest pomnik Zygmunta Puławskiego. Ponadto na terenie zakładu znajduje się pomnik NSZZ „Solidarność", który upamiętnia strajki z lipca 1980 r. Na terenie cmentarza komunalnego w Kolonii Krępiec znajduje się pomnik „W hołdzie żołnierzom". Tu również znajdują się groby żołnierzy różnych nacji z czasów I i II wojny światowej, które zostały tu przeniesione ze starego cmentarza wojennego w Lesie Poszpitalnym, z powodu planowanej budowy portu lotniczego na tym obszarze.

Walory antropologiczne Świdnika – posiadamy 10 obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków:

1. Budynek Dworca Kolejowego, ul. Dworcowa 3
2. Dom zawiadowcy w zespole dworcowym, ul. Dworcowa 5
3. Willa „Grażyna”, ul. Racławicka 85
4. Willa „Bożenna”, al. Wojska Polskiego 36a
5. Dom, pierwotnie dwór z Tarnawy, ul. Leśna 3
6. Dom mieszkalny, ul. Romualda Traugutta 44
7. Dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 49
8. Dom mieszkalny, ul. Leśna 1
9. Dom mieszkalny, ul. Zacisze 3
10. Dom mieszkalny, ul. Zielona 6